Duurzame Doeners: It Griene Libben

Groente telen op een halve hectare

13 juli, 2020

Duurzamer leven! Steeds meer Friezen zijn hier mee bezig. In deze serie geeft de FMF het woord aan inwoners uit Fryslân die bewust werken aan een lagere impact van hun leefstijl op de aarde. Lees over inspirerende voorbeelden en opinies en koers mee naar een circulaire economie. Een economie waarbij we slimmer en anders omgaan met grondstoffen en waarbij we meer in balans leven met de draagkracht van onze planeet. Deze keer een interview met Sjoukje Dijk en Gosse Haarsma: drie jaar geleden begonnen zij hun eigen biologische groentekwekerij It Griene Libben.

Tekst: Jinke Hesterman
Foto: Josja Haagsma/Lekker Dichtbij

Een halve hectare, stroom, water en een schuurtje. Meer heb je niet nodig om een groentekwekerij te beginnen. Eentje waarmee je gezonde voeding kunt leveren aan restaurants en particulieren. En waarmee je in elk geval voor een groot deel in je eigen levensonderhoud kunt voorzien. Sjoukje Dijk (38) en Gosse Haarsma (39) zijn drie jaar geleden begonnen op een stuk grond in het buitengebied tussen Burgum en Noardburgum en hebben de opstartfase duidelijk achter zich gelaten. ‘’De vraag is nu al groter dan het aanbod’’, zegt Gosse over het snelle succes van hun kwekerij It Griene Libben.
‘’Microfarming’’ heet het concept dat Sjoukje en Gosse Haarsma in praktijk brengen. Het begon met een zelfoogst tuin in Techum, een ervaring die hen ertoe bracht om aan de slag te gaan met een eigen groentekwekerij. In de buurt van Noardburgum vonden ze een geschikte plek. Daar geven ze nu vorm aan hun groene leven, door kleinschalig te boeren met een hoge opbrengst.
In het geval van It Griene Libben gaat dat op biologische wijze, zonder bestrijdingsmiddelen. Dat betekent veel schoffelen. Met een vaste kracht in dienst en enkele vrijwilligers is dat goed te doen, aldus Gosse. Het werk op de kwekerij geeft iedereen die het leuk vindt om de handjes te laten wapperen, veel voldoening. Hij – ‘’ik ben totaal niet zakelijk’’- doet het meeste in de tuin, Sjoukje is meer van de verkoop. Zij verzorgt, naast haar deeltijdbaan als jobcoach, de contacten met de restaurants en de andere afnemers, zoals de particulieren die sinds kort een tas vol met verse groene producten kunnen kopen op de kwekerij of via Bio bij Jansen, Jouw Dagelijkse Kost, Bioweb of de Streekboer.

Het werk in de tuin is vooral fysieke arbeid. Gebukt, op de knieën, zittend op de grond – zo brengen Gosse, Sjoukje en hun personeel een groot deel van de dag door. Twee vrijwilligers zijn bezig met het oogsten van de wortelen, de vaste kracht dieft de tomatenplanten in de tunnelkas, Gosse maakt in de schuur de lente-uien schoon. ‘’Het is afwisselend en goed te doen. Ik wil niet alleen maar werken, maar ook mijn kinderen zien opgroeien’’, zegt Gosse. ‘’Daarom breiden we rustig uit en zijn we afgelopen jaar van 34 naar 52 bedden gegaan.’’ Hij wijst op een klein perceel waar nu nog een paar schapen grazen. ‘’Volgend jaar kunnen we naar 72 bedden.’’

De langgerekte, iets verhoogde bedden liggen in slagorde verspreid over het terrein. In de zandgrond verrijkt met compost en plantaardige meststoffen groeien bietjes, peultjes, kapucijners, wortelen, verschillende soorten sla, tuinbonen, slabonen, lente-uitjes, prei, pompoenen. Gosse leidt rond, gekleed in een regenbestendige overall. Na tijden van droogte begroet hij het hemelwater als een zegen voor zijn jonge aanplant. Het was hoog zomer de afgelopen weken. ‘’Als het zo heet is, moeten we veel oogsten en schoffelen. Nu is het weer wat rustiger.’’ Hij tilt het plastic op waaronder bakken met kiemplantjes staan. Dankzij een uitgekiend systeem met kleine kartonnen potjes aan elkaar verbonden door papieren linten, kunnen ze straks met behulp van een speciaal apparaat achter elkaar in een bed worden geplant, zonder het jonge kweekgoed zelf aan te raken. Het heet een ‘’paperpottransplanter’’ en is een van de werktuigen die het leven de ‘’microfarmer’’ verlichten.

Wat opvalt: op het hele terrein is geen aardappel, ui of kool te bekennen. Gosse en Sjoukje kiezen voor snel groeiende gewassen die ze in verschillende stadia telen. Zonder de grond uit te putten, zoals bij een monocultuur. ‘’Na elk seizoen is bij ons de grond juist een beetje beter’’, vertelt Sjoukje. Wisselteelt draagt daaraan bij. Net als de afwisseling in groeifasen. De verschillende soorten groenten gaan op verschillende tijdstippen de grond in. Op het veld staan piepjonge bietenplantjes en plantjes die al wat verder zijn. Zo houden ze vraag en aanbod goed met elkaar in balans. Ze werken met restaurants die het leuk vinden om in te spelen op de seizoenen. Gosse bekent een beginnersfout, of liever: een ‘onverwacht leermoment’. ‘’Het eerste jaar hadden we een bed vol met rapen. Die raakten we lang niet allemaal niet kwijt. Een deel moest naar de composthoop. Nu komt het nog wel eens voor dat we bijvoorbeeld courgettes over hebben, maar dan bellen we een van onze restaurants. Er is altijd wel eentje die zegt: laat maar komen.’’

Wilskracht, jezelf goed presenteren op social media, en je richten op de lokale markt – dat zijn volgens Gosse en Sjoukje de randvoorwaarden voor een gezonde, duurzame onderneming zoals It Griene Libben. Wat zeker ook helpt is dat Gosse geregeld het internet afstruint op zoek naar nieuwe ideeën en praktische toepassingen van ‘’microfarming’’. Daar vond hij niet alleen de ‘’paperpottransplanter’’, maar ook het idee voor het oogsten van rucola met behulp van een boormachine, die vastzit aan een snijapparaat met daarachter een bak waarin de groente wordt opgevangen. Ook heeft hij een Amerikaanse wasmachine omgebouwd tot groentewasser.
Alle groente wordt op het bedrijf schoon gemaakt. In de schuur staat een koelcel. Het is voor de twee groene ondernemers een sport om het hele proces in handen te houden. ‘’Van zaadje tot op het bord.’’ It Griene Libben werkt dan wel samen met enkele wederverkopers, maar het liefst leveren Gosse en Sjoukje rechtstreeks aan het restaurant of de consument. Sjoukje: ‘’De kleinschaligheid van dit type bedrijf, maakt dat het bereikbaar is voor veel mensen. Deze manier van produceren kun je jezelf aanleren’’, moedigt ze iedereen aan die een halve hectare, stroom, water en een schuurtje tot zijn of haar beschikking heeft.

Bekijk hier een (Engelstalige) video over It Griene Libben: